Opis
PROGRAM KOMUNISTIČKE PARTIJE JUGOSLAVIJE
Pod rukovodstvom Komunističke partije Jugoslavije izvojevao je radni narod Jugoslavije oružjem u ruci odlučujuću pobedu u Narodnooslobodilačkom ratu nad fašističkim osvajačima i njihovim domaćim slugama, oborio vlast kapitalista koji su ga sramno izdali stranim zavojevačima, zasnovao svoju novu, socijalističku otadžbinu, Federativnu Narodnu Republiku Jugoslaviju i pristupio izgradnji socijalizma.
Revolucionarni, demokratski i socijalistički preobražaj koji je u toku Narodnooslobodilačkog rata i u posleratnom periodu izvršen u Jugoslaviji, sastavni je deo onog revolucionarnog svetsko-istorijskog zbivanja koje je pokrenuto Velikom oktobarskom socijalističkom revolucijom. U njemu se ispoljava opšta zakonitost razvitka savremenog društva, obeležena revolucionarnim smenjivanjem kapitalističkog društvenog poretka novim, socijalističkim društvenim poretkom.
I
Svako društvo u kome vlada privatna svojina sredstava za proizvodnju podeljeno je na antagonističke klase: na vlasnike osnovnih sredstava za proizvodnju i razvlašćene, na ugnjetače i ugnjetene, na eksploatatore i eksploatisane. Tako je i u kapitalističkom društvu, u kome najvažnija sredstva za proizvodnju i promet robe pripadaju kapitalistima, dok radnička klasa, proletarijat, lišen sredstava za proizvodnju, ne može da živi ako ne prodaje svoju radnu snagu kapitalistima, ako svojim radom ne stvara bogatstvo svojim eksploatatorima.
Od svog postanka, kapitalizam sadrži u sebi i sve elemente svoje propasti. U svome razvitku, on ne samo što povećava proizvodnju i proizvodne snage društva, nego razvija i kapitalističke odnose proizvodnje, a s time stalno uvećava armiju proletera, cepajući društvo sve više na dve osnovne neprijateljske klase, na ogromnu masu eksploatisanih najamnih radnika i mali sloj vladajuće klase kapitalističkih eksploatatora. Klasna borba između proletarijata i kapitalističke klase, izraz osnovne unutrašnje suprotnosti kapitalističkog društva, suprotnosti između rada i kapitala, sačinjava istoriju kapitalističkog društva. Ona se sve više zaoštrava. Rešenje te borbe moguće je samo pobedom radničke klase,
Ona se može završiti samo uništenjem kapitalističkog sistema i uspostavom novog, besklasnog komunističkog društva.
U industrijskoj epohi svoga razvitka, kapital je stvorio ogromne proizvodne snage, usavršio tehniku, zasnovao ogromna industrijska preduzeća, stvorio velike gradove i potčinio selo gradu, stalno razarajući srednje slojeve i sitnu robnu proizvodnju. S razvitkom tehnike kapital sve više eksploatiše žensku i dečju radnu snagu. Slobodna konkurencija vodi sve većoj koncentraciji i centralizaciji kapitala. Veliki kapitali gutaju male i društveno bogatstvo koncentriše se u rukama sve manjeg broja kapitalističkih magnata. Zanatska i manja industrijska preduzeća propadaju, a sve veći broj seljaka pretvara se u proletere i poluproletere, sitna i srednja seljačka gazdinstva sve se više potčinjavaju gospodstvu krupnog kapitala, banaka, veleposednika, seoskih bogataša i zelenaša. Ukoliko je slobodni seljak uspevao da se održi na svom parčetu zemlje, uspevao je u tome samo krajnjim naprezanjem radne snage i sistematskim gladovanjem. Njegova zemljišna svojina i ekonomska samostalnost postale su prividne i on je stvarno postao rob krupnog kapitala.
U trci za sve novim tržištima, velike kapitalističke države podelile su među sobom celi svet, razorile svugde prekapitalističke oblike proizvodnje, potčinile sve narode i svima nametnule kapitalistički način proizvodnje.
Dok s jedne strane sve više raste armija proletera, dotle razvitak tehnike, usled njene kapitalističke primene sve, više vodi relativnom smanjivanju tražnje za radnom snagom. Raste zavisnost najamnog rada od kapitala, uvećava se stepen eksploatacije radne snage, položaj radničke klase sve se više pogoršava. Sve se više produbljuju i zaoštravaju unutrašnje suprotnosti i protivrečnosti kapitalističkog sistema, a pre svega osnovna protivrečnost između društvenog karaktera proizvodnje, koji kapitalizam nužno razvija u sve većem stepenu i privatnog karaktera prisvajanja, koji čini osnovicu kapitalistiČkog sistema, između uvećanja proizvodnih snaga i kapitalističkih odnosa svojine. Raste anarhičnost kapitalističke proizvodnje. Raste tendencija za neograničenim proširenjem proizvodnje, dok se na drugoj strani sve više ograničava potrošnja trudbeničkih masa. Dolazi do periodičnih ekonomskih kriza. Velike mase trudbenika gube zaposlenje i gladuju zato što ima suviše životnih namirnica, trpe krajnju nemaštinu i lišavanja svake vrste zato što ima suviše robe. Dok na strani kapitalističke klase raste bogatstvo, na strani proletarijata i svih trudbeničkih masa raste nezaposlenost, beda i nesigurnost egzistencije. Ali s time raste i nezadovoljstvo eksploatisanih radnih masa i zaoštrava se njihova borba protiv kapitalističkog eksplotatorskog sistema.
Borba radničke klase protiv kapitalističke klase otpočinje sa samim nastankom radničke klase. Ali njoj treba vremena da se organizuje kao klasa, tj. da postane svesna svog društvenog položaja i svoje istorijske uloge, da se politički samostalno organizuje, da stvori svoju revolucionarnu ideologiju i svoju revolucionarnu klasnu partiju, sposobnu da je vodi u borbi protiv kapitalističke eksploatacije, za obaranje kapitalizma, za osvajanje vlasti, u izgradnju besklasnog društva. Na mesto nenaučnih teorija utopista i prvih socijalista, njoj je bila potrebna naučna teorija kao rukovodstvo za njenu akciju. Moderni klasni socijalistički pokret proletarijata nastao je spajanjem naučnog socijalizma i radničkog pokreta.
Ovo istorijsko delo izvršili su osnivači naučnog socijalizma i tvorci prve revolucionarne proleterske partije Marks i Engels.
*
Krajem devetnaestog veka kapitalizam ulazi u poslednji stadij svog razvitka — u imperijalizam.
Imperijalizam jeste kapitalizam na onom stadiju razvitka koji je obeležen gospodstvom monopola i finansiskog kapitala, prvenstvenim izvozom kapitala umesto izvoza robe, ekonomskom podelom sveta između međunarodnih kapitalističkih monopola i borbom između najkrupnijih kapitalističkih država oko ponovne teritorijalne podele sveta.
Koncentracija i centralizacija kapitala dovodi u epohi imperijalizma do stvaranja kombinovanih džinovskih preduzeća, moćnih monopolskih saveza (kartela, sindikata, trustova). Srašćivanje industrijskog i bankovnog kapitala dovodi do obrazovanja finansiskog kapitala. Epoha imperijalizma jeste epoha neograničene vladavine finansiskog kapitala. Šačica finansiskih oligarha drži u svojim rukama ne samo ekonomski nego i politički život zemlje, postavlja i zbacuje vlade, određuje njihovu unutrašnju i spoljašnju politiku, gospodari štampom i drugim sredstvima idejnog uticanja na mase.
Neravnomerni razvitak kapitalizma doveo je još pre Prvog svetskog rata do sve jačeg zaoštravanja suprotnosti između krupnih kapitalističkih država, do sve većih ratova. Ratovi koji su uopšte nerazdvojni od kapitalizma, postali su svetski ratovi radi nove podele već zauzetih kolonija i uticajnih sfera, radi osvajanja novih tržišta, izvora sirovina.
Svemoć kapitalističkih monopola, politika visokih kartelnih cena, neograničena vlast nad tržištem, sve obimnije i dugotrajnije ekonomske krize, ratovi koji po svom obimu i strahoti uništavanja ljudskih života i materijalnih dobara nemaju primera u istoriji, — sve to u epohi imperijalizma rađa tendenciju zastoja u razvitku proizvodnih snaga. Zato je imperijalizam epoha parazitskog, trulećeg i umirućeg kapitalizma.
Imperijalizam označava surovu eksploataciju radničke klase i radnih masa u metropolama od šačice krupnih monopolista, ubrzano i sve masovnije upropašćavanje srednjih slojeva, pre svega seljaštva i zanatlija, gospodstvo nekoliko najkrupnijih kapitalističkih država nad ostalim svetom i najbrutalnije ugnjetavanje i pljačku kolonija i zavisnih zemalja. Ovi uslovi klasne borbe proletarijata u epohi imperijalizma zahtevali su ne samo uspostavljanje revolucionarne sadržine marksizma, koju su oportunisti Druge internacionale decenijama prigušivali, nego i dalje razvijanje marksizma primenjujući ga u novim uslovima epohe imperijalizma, socijalističkih revolucija i izgradnje socijalizma. To je bilo delo Lenjina, delo lenjinizma. Lenjinizam je marksizam epohe imperijalizma i socijalističkih revolucija. Lenjinovo učenje dalje je razvio Staljin.
U borbi protiv imperijalizma neizbežno se pridružuju proletarijatu eksploatisane seljačke mase kapitalističkih zemalja i ugnjeteni narodi u kolonijama i zavisnim zemljama. Sve novi i novi narodi stupaju na arenu revolucionarne borbe protiv imperijalizma. Svetski kapitalizam ulazi u svoju opštu krizu.
Boreći se za vlast, radnička klasa istovremeno izražava interese ogromne većine naroda, tj. ugnjetenih masa radnog naroda uopšte. Dok je kapitalistička klasa osvajala vlast zato da vlast jedne eksploatatorske klase smeni vlašću druge eksploatatorske klase, radnička klasa ne može sebe osloboditi kao klasu a da istovremeno ne oslobodi čitavo društvo od eksploatacije, ugnjetavanja i klasne borbe. Zbog toga borba radničke klase za oslobođenje pretstavlja stvarni interes i radnog seljaštva i svih ostalih trudbenika podvrgnutih eksploataciji i upropašćavanju od strane kapitala. Zato je radnička klasa jedina društvena klasa koja u borbi protiv kapitalističkog sistema može da predvodi sav radni narod grada i sela. Otuda je savez radnika, radnog seljaštva i ostalih trudbenika u toj borbi neizbežan, prirodan i svima njima nužan.
Imperijalistička borba najvećih kapitalističkih država za novu podelu sveta dovela je do prvog imperijalističkog svetskog rata (1914—1918). Taj rat uzdrmao je celokupni sistem svetskog kapitalizma i time otvorio period njegove opšte krize.
Lanac imperijalizma prekinut je na njegovoj najslabijoj tačci, u carskoj Rusiji. Velika oktobarska socijalistička revolucija, koja je na jednoj šestini zemaljske kugle srušila vlast kapitalista i veleposednika i uspostavila diktaturu proletarijata — vlast radničke klase u savezu sa radnim seljaštvom, zaoštrila je i produbila krizu kapitalističkog sistema i uzdrmala vladavinu imperijalista u čitavom svetu.
Pobeda Oktobarske socijalističke revolucije značila je da je dotle jedinstven kapitalistički svet pocepan na dva sveta: na kapitalistički svet i socijalistički svet. To je bila pojava nove suprotnosti koja je kao svetski izraz suprotnosti između rada i kapitala, socijalizma i kapitalizma, glavna suprotnost savremene epohe. Oktobarska socijalistička revolucija otvorila je epohu socijalističkih revolucija, povezanih
sa oslobodilačkim antiimperijalističkim ustancima i ratovima ugnjetenih naroda kolonija i zavisnih zemalja. Ona je otvorila epohu socijalističke demokratije, epohu socijalističkog preobražaja društva. Ona je pokazala i pokazuje radnim masama celog sveta put u borbi za socijalizam.
*
Drugi svetski rat izbio je iz istih osnovnih uzroka iz kojih i prvi. Neposredna priprema toga rata bila je pojava fašizma kao otvorene terorističke diktature najimperijalističkijih, najšovinističkijih i najagresivnijih elemenata finansiskog kapitala. Pobeda fašizma u Nemačkoj, pomognuta izdajničkom ulogom socijalne demokratije, i u nizu drugih zemalja, obeležava dalje zaoštravanje opšte krize kapitalizma. Pripremanje agresije od strane bloka Nemačke, Italije i Japana bilo je omogućeno, između ostaloga, podrškom, koju su fašizmu davali vladajući imperijalistički krugovi Engleske, Francuske, Amerike i drugih zemalja, usmeravajući ga — kao udarnu pesnicu imperijalizma — protiv Saveza Sovjetskih Socijalističkih Republika i međunarodnog radničkog i antiimperijalističkog pokreta. Ekspanzija nemačkog fašizma radi sprovođenja agresivnih planova za novu podelu sveta, čije ostvarenje je trebalo da obezbedi nemačkim imperijalistima svetsko gospodstvo, neposredno je izazvala Drugi svetski rat. Nemački fašizam i njegovi vazali izgubili su taj rat pod udarcima savezničkih snaga, na čelu sa Sovjetskim Savezom, koji je podneo glavni teret rata i odigrao odlučujuću ulogu u razbijanju fašističkih armija. Rat protiv fašističkih agresora i porobljivača bio je pravedan, oslobodilački rat.
Drugi svetski rat završio se silnim porastom snaga i uloge Saveza Sovjetskih Socijalističkih Republika u međunarodnim odnosima, ispadanjem iz kapitalističkog sistema čitavog niza zemalja narodne demokratije, neviđenim razmahom radničkog i antiimperijalističkog pokreta u čitavom svetu i oslobodilačkih ustanaka i ratova u kolonijalnim i zavisnim zemljama. Snage imperijalizma su oslabljene, snage socijalizma bitno ojačane.
Tako je posle Drugog svetskog rata došlo do obrazovanja dva svetska tabora, s jedne strane imperijalističkog, antidemokratskog i ratnohuškačkog, pod vodstvom američkog imperijalizma, a s druge strane — antiimperijalističkog, demokratskog i miroljubivog tabora, na čelu sa Sovjetskim Savezom.
Takav položaj neizbežno je zaoštrio sve unutrašnje suprotnosti kapitalizma, produbio krizu kapitalističkog sistema svetske privrede i doveo do daljeg slabljenja imperijalizma.
Svetski demokratski antiimperijalistički front obezbeđuje pobedu demokratije i socijalizma, vezuje ruke ratnim huškačima. U mnogim zemljama ranije pocepana radnička klasa ostvaruje svoje jedinstvo, ma da u nizu zemalja desni socijalisti, kao agenti američkih i drugih imperijalista, pokušavaju da ovekoveče rascep radničke klase.
Komunistička partija Jugoslavije, nerazdvojna vezana s revolucionarnim međunarodnim radničkim pokretom, borila se, bori se i boriće se za jačanje fronta mira, demokratije i socijalizma.
II
Buržoaska Jugoslavija je po svojim unutrašnjim suprotnostima i odnosu snaga bila jedna od najslabijih tačaka kapitalističkog sistema u Evropi. Bezdušna eksploatacija radničke klase od šake domaćih i stranih kapitalista prepletala se u njoj s feudalnim ostacima, sve većom zavisnošću seljaštva od finansiskog kapitala i surovim nacionalnim ugnjetavanjem od šačice velikosrpskih hegemonista, na čelu s monarhijom.
Ove unutrašnje suprotnosti bile su još više zaoštrene time što je Jugoslavija, ekonomski porobljavana od stranog monopolističkog kapitala, bila polje na kome su se sukobljavali protivrečni interesi raznih imperijalističkih država i grupa.
Moderni radnički pokret nastao je u jugoslovenskim zemljama uoči i u početku epohe imperijalizma. Krajem devedesetih godina 19 veka završava se u tim zemljama proces političkog osamostaljenja radničke klase, što nalazi svoj izraz u formiranju klasnoborbenog sindikalnog pokreta i socijalističkih partija.
Komunistička partija Jugoslavije osnovana je 1919 godine, u revolucionarnoj krizi koja je zahvatila i tek stvorenu novu državu Jugoslaviju, a pod snažnim uticajem Oktobarske socijalističke revolucije u Rusija. Ona je nastala ujedinjenjem nekoliko socijaldemokratskih partija koje su se krajem devetnaestog i početkom dvadesetog veka odvojeno formirale u pojedinim jugoslovenskim zemljama i oblastima, delova nekih socijaldemokratskih partija koji su se odvojili od izdajničkih vođa i od nekih levih grupa nastalih u toku 1917—1918 godine. Komunistička partija Jugoslavije rodila se u borbi radničke klase protiv socijaldemokratskih izdajnika radničkog pokreta. Od svog osnivanja Komunistička partija stala je na čelo borbe ogromne većine radničke klase Jugoslavije i tesno se povezala s međunarodnim revolucionarnim radničkim pokretom.
Borba radničke klase i svih ostalih eksploatisanih i ugnjetenih masa Jugoslavije, pod rukovodstvom Komunističke partije Jugoslavije, bila je revolucionarna borba. To je bila borba radničke klase protiv kapitalističke klase i njene reakcionarne vladavine, za politička i socijalno-ekonomska prava radničke klase, za ostvarenje društvenih ciljeva radničke klase koji odgovaraju interesima i svih ostalih radnih slojeva. To je bila borba za oslobođenje radnog seljaštva od bede i nemaštine, za likvidaciju feudalnih ostataka. To je bila borba za nacionalno samoopredeljenje i ravnopravnost naroda Jugoslavije. To je bila borba za oslanjanje Jugoslavije na Sovjetski Savez i za savez s njim. To je bila borba za nezavisnost Jugoslavije od stranih imperijalista, za odbranu zemlje od fašističkih osvajača.
U toku dugogodišnje borbe protiv klasnog neprijatelja i njegovih socijaldemokratskih, trockističkih i drugih agenata u radničkom pokretu, Komunistička partija Jugoslavije, koja je preko dvadeset godina bila ilegalna i teško progonjena, podigla se i očeličila u idejno-političkom i organizacionom pogledu, očistila svoje redove i učvrstila svoje jedinstvo.
Stojeći na čelu borbe radničke klase i ostalih eksploatisanih i ugnjetenih masa i rukovodeći tom borbom, Komunistička partija Jugoslavije je neprestano učvršćavala savez radničke klase, radnog seljaštva i ugnjetenih naroda. U toj borbi učvršćivala se rukovodeća uloga radničke klase i njene avangarde, Komunističke partije, učvršćavao se savez radničke klase, radnog seljaštva i ugnjetenih naroda.
U periodu monarho-fašističke diktature i, naročito, kasnije, kada je nemački fašizam zapretio nezavisnosti naroda Jugoslavije, Komunistička partija Jugoslavije je svojom pravilnom i neustrašivom borbom osvojila poverenje najširih radnih masa svih naroda Jugoslavije.
U vreme izbijanja Drugog svetskog rata radnička klasa Jugoslavije, predvođena Komunističkom partijom, nalazila se na čelu opštenarodne borbe za odbranu nacionalne nezavisnosti, za demokratske slobode i za nacionalnu ravnopravnost svih naroda Jugoslavije.
Aprilski slom Jugoslavije 1941 godine otvorio je oči najširim masama i do kraja im razotkrio svu trulež starih jugoslovenskih buržoaskih režima i vođstava buržoaskih partija. Nacionalno izdajstvo reakcionarne buržoazije, kao produženje njene politike u predratno vreme, utvrdilo je u najširim narodnim masama uverenje da je samo Komunistička partija Jugoslavije kadra da povede jugoslovenske narode u oslobodilački rat protiv inostranih osvajača, i da je stvarno oslobođenje Jugoslavije nerazdvojivo od uspostavljanja demokratske narodne vlasti. Došlo je do krupne pregrupacije političkih snaga, koja je prevazišla obim i značaj borbe protiv inostranih zavojevača i koja je udarila svoj pečat čitavom daljem političkom i društvenom razvitku zemlje.
Predviđajući mogućnost revolucionarnog raspleta, koja se stvarala u vezi sa opasnošću fašističkog napada na zemlju i izdajničkim držanjem režima, vrhova buržoaskih partija i vojnog rukovodstva, Komunistička partija Jugoslavije još je pre okupacije zemlje otpočela s pripremama za oružanu borbu. Posle okupacije ona je pristupila neposrednom pripremanju opštenarodnog ustanka, političkoj mobilizaciji masa za ustanak i suprotstavljanju svima merama okupatora i njegovih slugu.
S napadom nemačkih fašističkih hordi na Sovjetski Savez konačno su sazreli svi uslovi za sveopšti ustanak naroda Jugoslavije, i KPJ je bez oklevanja pozvala narode Jugoslavije u borbu protiv zajedničkog neprijatelja, uverena da je to i jedini put za oslobođenje sopstvene zemlje, za spas naroda od uništenja.
Komunistička partija Jugoslavije pravilno je primenila učenje marksizma-lenjinizma o proleterskoj revoluciji i diktaturi proletarijata u konkretnim uslovima, kad je zemlja okupirana od imperijalista i kada je domaća buržoazija prešla na pozicije nacionalnog izdajstva, direktno ili indirektno pomažući okupatorsku vlast i borbu okupatora protiv naroda. Specifični karakter revolucije u Jugoslaviji jeste u tome što je odlučujuća bitka između osnovnih eksploatatorskih klasa, buržoazije i veleposednika, — s jedne strane, i radnog naroda na čelu s radničkom klasom, pod rukovodstvom Komunističke partije Jugoslavije — s druge strane, izvojevana u uslovima oslobodilačkog ustanka protiv fašističkih osvajača, na frontu borbe protiv nacionalnog izdajstva čiji je stožer bila buržoaska reakcija, na frontu borbe koja je bila nerazdvojni deo opšteg antifašističkog rata.
Bez rušenja starog državnog aparata, koji je bio oruđe izdajničke buržoazije i koji se stavio u službu okupatora, nemogućno je bilo uspešno razvijanje ustanka protiv okupatora. Izbijanjem ustanka počinje — na ruševinama vlasti izdajničke buržoazije — uspostavljanje organa narodne vlasti. U toku ustanka izgrađen je aparat narodne vlasti. Osnovni temelji novog državnog i društvenog uređenja izgrađivani su u jeku rata, počev od prvih revolucionarnih dekreta o ostvarenju narodnih odbora, pa do odluka na istoriskom Drugom zasedanju AVNOJ-a u Jajcu, novembra 1943 godine, koje su rezultat već izvojevane pobede narodne revolucije u zemlji i koje su — poduprte narodnom armijom od nekoliko stotina hiljada — zadale presudni udarac staroj ugnjetačkoj vlasti buržoazije na čelu s monarhijom i položile čvrst temelj jedinstvenom sistemu narodne vlasti, od najnižih do najviših organa državne vlasti i uprave.
Nizom mera protiv izdajničke buržoazije (konfiskacija pretežnog dela industrije, banaka, krupne trgovine), stvoreni su još za vreme Narodno-oslobodilačkog rata prvi ekonomski oslonci narodne vlasti. Tako je radnička klasa, stojeći na čelu radnih masa, otpočela posleratnu izgradnju zemlje, držeći u svojim rukama već osvojene ključne pozicije privrede, dovoljno jake za razvoj socijalističkog sektora narodne privrede i za uspešnu borbu protiv kapitalističkih elemenata.
Uspostavljanjem narodne vlasti i njenim neprestanim učvršćivanjem rešena su sva pitanja demokratskih sloboda za radni narod — sloboda zbora, udruživanja, štampe, izbornost svih organa vlasti neposrednim, jednakim i tajnim glasanjem, odvajanje crkve od države.
Narodi Jugoslavije izvojevali su u zajedničkoj borbi svoju nacionalnu slobodu i ravnopravnost, ostvarili bratstvo i jedinstvo, još za vreme rata stvarajući svoja suverena pretstavništva. Stvoreni su osnovni politički i društveni-ekonomski uslovi za potpuno ukidanje istorijski uslovljene stvarne nejednakosti jugoslovenskih naroda u pogledu stupnja kulturnog i privrednog razvitka.
Narodni ustanak u Jugoslaviji dokazao je mogućnost uspešne oružane borbe ugnjetenih naroda protiv fašističkih zavojevača i domaće izdajničke buržoazije u uslovima svetskog rata u kome je odlučujući ulogu igrala prva zemlja socijalizma, Sovjetski Savez.
*
Držeći čvrsto u rukama vlast, radne mase, predvođene Komunističkom partijom, posle rata nisu stale na pola puta; narodna revolucija u Jugoslaviji razvijala se bez prekida, povezujući ostvarivanje opštedemokratskih zahteva seljaštva i ugnjetenih nacija sa ostvarivanjem socijalističkih zahteva proletarijata, uz jasnu perspektivu ukidanja svih prepreka koje stoje na putu socijalističkom razvitku zemlje.
Izvršena je agrarna reforma, koja je likvidirala ostatke velikog poseda. Nekoliko stotina hiljada poljoprivrednih radnika, bezemljaša i siromašnih seljaka dobilo je zemlju, više desetina hiljada porodica boraca i invalida kolonizovani su, dobivši zemlju, kuće i inventar. Pored toga agragna reforma sprečila je mogućnost akumulacije zemlje u rukama pojedinaca, ograničila je u znatnoj meri nezemljoradnički posed i ograničila veličinu zemljišnog poseda u rukama pojedinaca, to jest ograničila zemljišnu svojinu kapitalističkih elemenata. Ona je također dala potstrek osnivanju seljačkih radnih zadruga za kolektivno obrađivanje zemlje, kolektivno stočarstvo i ribarstvo.
Vraćena je seljacima zemlja koja im je u staroj Jugoslaviji bila oduzeta iz šovinističkih razloga ili opljačkana od banaka i trgovaca za dugove. Sprečena je špekulacija s zemljom stavljanjem svakog prenosa nepokretne imovine među privatnim licima pod kontrolu i odobrenje države. Onemogućeno je prigrabljivanje zemlje siromašnih seljaka od strane seoskih bogataša.
Nacionalizovani su: čitava industrija, kredit, saobraćaj, sredstva veze, rudna blaga i vode, izvori prirodne snage i proizvodnja električne snage, krupna trgovina. Imovina inostranog kapitala prešla je u ruke države. Pretežni deo sitne trgovine prešao je u ruke države i potrošačkih zadruga. Spoljna trgovina postala je monopol države. Stvoren je moćan socijalistički sektor privrede kao odlučujući faktor u privrednom životu zemlje, koji određuje pravac daljeg razvitka celokupne narodne privrede. Posle dve godine obnove ratom razrušene privrede otpočelo je uspešno sprovođenje prvog petogodišnjeg plana koji ima zadatak da likvidira privrednu i tehničku zaostalost, da učvrsti ekonomsku i odbranbenu snagu zemlje, da podigne opšte blagostanje trudbenika grada i sela, i da položi temelj socijalističkom društvu.
Pokrenut je snažan razvoj zadruga, koje okupljaju ogromne mase sitnih i srednjih seljaka i koje služe kao moćna poluga za ekonomsko i kulturno podizanje sela i za unapređenje i socijalistički preobražaj poljoprivrede.
Dalje je razvijen novi državni aparat. Razvijen je nov pravni poredak i demokratski sudski sistem. Snažno su razvijeni mesni organi narodne vlasti i inicijativa radnih masa za učešće trudbenika u upravljanju državom i u kontroli državnih organa.
Pomognuto je izgrađivanje zanatskog zadrugarstva i procvat domaće zanatske radinosti.
Započet je svestran kulturni preobražaj zemlje. Sve jače se pomaže razvitak nauke i njene primene. Obezbeđeni su osnovni uslovi za dostojan život inteligencije, koja se sve predanije uključuje u socijalističku izgradnju.
Nastavljeno je izgrađivanje moćne narodne armije, čuvara mira i bezbednosti zemlje.
Na taj način, gradeći dalje na velikim tekovinama Narodnooslobodilačke borbe, Jugoslavija čvrsto korača u izgradnji socijalističkog društva. Za izgradnju socijalizma u Jugoslaviji postoje svi unutrašnji i spoljni uslovi.
Izgradnja socijalizma u Jugoslaviji jeste današnja etapa borbe radničke klase i radnih masa grada i sela, etapa borbe na putu ka konačnom cilju radničke klase i njene avangarde — izgradnji komunističkog društva, tj. društva u kome će nestati sve klasne razlike i u kome će svako raditi prema svojim sposobnostima, a dobijati prema svojim potrebama.
U borbi za izgradnju socijalizma, kao i u čitavoj svojoj delatnosti, Komunistička partija Jugoslavije rukovodi se učenjem marksizma-lenjinizma, iskustvom međunarodnog radničkog pokreta uopšte, a napose iskustvima Svesavezne komunističke partije (boljševika) i svojim sopstvenim iskustvima, stečenim: prvo, u borbi protiv klasnog neprijatelja i njegovih agentura u radničkom pokretu i Komunističkoj partiji do rata; drugo, u oružanom ustanku za nacionalno oslobođenje zemlje i osvajanje vlasti; treće, u posleratnoj borbi za obnovu i za izgradnju zemlje na novoj, socijalističkoj osnovi.
III
Komunistička partija Jugoslavije, na čelu radničke klase i čitavog radnog naroda grada i sela, okupljenog u ogromnoj većini u Narodnom frontu, bori se u sadašnjoj etapi za izgradnju socijalizma kao prve faze komunizma, to jest za izgradnju takvih društvenih odnosa u kojima će sredstva proizvodnje biti podruštvljena, proizvodnja planski organizovana, uništene mogućnosti eksploatacije čoveka od čoveka, likvidiran klasni antagonizam i primenjen princip: svako prema svojim sposobnostima, svakome prema njegovom radu.
U uslovima borbe za izgradnju socijalizma u našoj zemlji klasna borba zaoštrava se i trajaće sve do konačne likvidacije eksploatatorskih elemenata.
Naporedo sa snažnim socijalističkim sektorom koji je obuhvatio industriju, bankarstvo, saobraćaj i krupnu trgovinu, a u glavnom i sitnu trgovinu, zatim deo poljoprivrede u formi državne i zadružne svojine, u gradu postoji i sitna robna proizvodnja (zanatlije), a u poljoprivredi ona u velikoj meri preovlađuje i iz nje se neizbežno rađaju kapitalistički odnosi, na njenoj osnovi se razvija klasna diferencijacija.
Narodna vlast je pri tome odlučno na strani sitnog i srednjeg seljaka, štiteći ih od eksploatacije i obezbeđujući njihov posed od pljačke seoskih bogataša. Imajući stalno pred očima činjenicu da je socijalistička izgradnja nemogućna bez likvidacije kapitalističkih elemenata na selu. Komunistička partija smatra da je i dalje zadatak države radnog naroda da — oslanjajući se na aktivnu podršku širokih slojeva radnog seljaštva — ograničava kapitalističke elemente na selu (seoske bogataše) u njihovoj eksploatatorskoj aktivnosti i da lomi njihov otpor protiv mera države radnog naroda, koje idu za tim da ojačaju pozicije socijalističkog sektora narodne privrede uopšte, a na selu posebno.
Istovremeno, Partija će se boriti za jačanje i razvijanje zemljoradničkog zadrugarstva kao najpogodnije organizacione forme okupljanja seljačkih radnih masa u borbi za izolaciju seoskih eksploatatora i uvlačenja radnog seljaštva u socijalističku. izgradnju.
Komunistička partija smatra, dalje, da je zadatak države radnog naroda da pomaže zanatlije, kako bi se u najraznovrsnijim oblicima mogli da uklope u socijalističku izgradnju, naročito se starajući da se održi i razvije visoki kvalitet njihovog rada. Pri tome Komunistička partija naglašava, da njihovo uključivanje, u raznim oblicima, u sistem socijalističke privrede može da se izvrši samo na osnovi potpune dobrovoljnosti i svesne rešenosti samih zanatlija. Svako veštačko forsiranje ili administrativno prisiljavanje ili stvaranje opštih šablona moglo bi naneti štetu samom procesu uključivanja zanatlija u socijalističku izgradnju i kvalitetu zanatske proizvodnje, a i političkoj povezanosti radnih zanatlija sa radničkom klasom i ostalim trudbenicima. Štiteći radne zanatlije od propadanja, ukazujući im put ka socijalizmu, Komunistička partija istovremeno će se najodlučnije boriti protiv svih pojava kapitalističkih tendencija, koje se javljaju na bazi sitne robne proizvodnje.
Komunistička partija priznaje pravo lične svojine na predmete lične upotrebe (uključujući i stanbene prostorije), kao i pravo privatne svojine sitnih proizvođača na sredstva proizvodnje koja ne služe eksploataciji drugih ljudi.
Partija će se u ovoj etapi boriti za izgradnju socijalističkog društva, koja će se ostvariti:
1) svestranim jačanjem i daljim razvijanjem socijalističkog sektora narodne privrede u formi državne i zadružne svojine;
2) jačanjem saveza radničke klase s radnim seljaštvom i svim radnim masama i — oslanjajući se na taj savez — svestranom borbom za likvidaciju kapitalističkih elemenata, vodeći pritom računa da ta borba bude u skladu sa istovremenim porastom snage i organizacione sposobnosti socijalističkog sektora narodne privrede.
…
OPASKA KNJIŽARE
Kako je program proveden u djelo čitajte u knjizi:
KOMUNISTIČKI TOTALITARIZAM NA DJELU – Hercegovačka hrvatska sela u poraću (1945. – 1952.)
